39- متأسفانه بعضی از والدین به علت عدم تزکیه و خود سازی، چنانچه فرزندشان مرتبک کار نادرستی بشود، نمی‌توانند جلو خودشان را بگیرند و خشم خود را فرو برند و حتی بدون فکر و تأمل بی درنگ به تنبیه بدنی او اقدام می‌کنند و با خشم بر سر کودک فریاد می‌کشند و به عوارض و آثار نا مطلوبی که این شیو? برخورد در وجود کودک و رفتار آینده او باقی می‌گذارند توجهی نمی‌کنند. حال آن که کودک به غلط و یا خطا بودن بسیاری از اعمالی که مرتکب می‌شود آگاهی چندانی ندارد.
40- برای باز داشتن کودک از رفتار نا مطلوب باید موقعیت و شرایط به گونه‌ای فراهم شود که پس ازانجام هر رفتار نادرست، پاداشی دریافت نکند؛ به عبارت دیگر، مورد تشویق قرار نگیرد و نسبت به عمل و رفتار او اهمیت و حساسیتی نشان داده نشود و در آن موقعیت به او اعتنا نشود.
41- تذکرات و یاد آوری‌های والدین و مربیان وقتی روی کودکان اثر مثبت دارد که هر یک نمونه‌ای سازنده و عملی برای آنان باشند.
42- همواره سعی شود که با صبر و حوصله به طور دقیق به حرف‌های کودکان گوش کنیم تا کودک همیشه حرف‌های خود را با پدر و مادر در میان بگذارد.
43- هرگز کودک را صریحاً تحقیر یا تکذیب نکنید و با نقل داستان‌های آموزنده، به طور غیر مستقیم او را از کارهای زشت منع کنید.
44- با دوستان کودک، همانند میهمان خود، با احترام رفتار کنیم و هیچ گاه در مقابل دوستانش وی را سرزنش نکنیم.
45- اگر رفتار ناشایستی از او دیدیم به سرعت عکس العمل نشان ندهیم، زیرا تصمیمات عجولانه همیشه ضرر‌های جبران ناپذیری به دنبال دارد. همواره در مقابل کودکان از خود صبر و حوصله نشان داده و هیچ گاه تعادل خویش را از دست ندهیم.
46- اخبار وحشتناک و حزن آور و حرف‌های ناملایم به او نگوییم، زیرا روح کودک حساس و لطیف است و زود متأثر می‌شود و تاب تحمل مشکلات بزرگسالان را ندارد، او باید با خاطری آسوده مشغول درس و بحث و تفریح باشد.
47- حتی المقدور کارهای شخصی اش را به خودش واگذار کنیم و اگر مشکلی برایش پیش آمد در صدد رفع آن بر نیاییم، بلکه وی را راهنمایی کنیم تا خودش آن را حل کند و بتواند در آینده گلیم خویش را از آب بیرون بکشد.
48- بین فرزندان فرق نگذاریم و اگر پدر خانواده فرزندی را بیجا توبیخ کرد، مادر در تنهایی به او تذکر دهد و جلوی فرزند چیزی نگوید تا فرزند بین پدر و مادر اختلاف احساس نکند.
49- در صحبت‌ها، امور مادی را در نظرش کم اهمیت و امور معنوی را بزرگ جلوه دهیم. در هر کاری و در هم? لحظات با زبانی ساده و دوست داشتنی، برایش نعمت‌های الهی را متذکر شویم و همواره یاد خدا را در دلش زنده کنیم.
50- با وضعیت آراسته و متین در مقابل بچه‌ها ظاهر شویم و از شوخی‌های زننده و الفاظ زشت در حضور آنان خودداری کنیم. همچنین از مطالبی که نباید در حضور فرزندان به همسر گفته شود، جداً خودداری کنیم.
51- والدین باید محل خواب پسران و دختران را جدا کنند و اگر در یک محل می‌خوابند، مراقبت لازم را بنمایند و مواظب اوقات بیکاری و وقت‌های فراغت فرزندان باشند.
52- گفت و گو‌ها و رفت و آمدهای فرزندان را باید عاقلانه کنترل کرده و زیر نظر داشته باشند. زیرا تماس با رفیق ناباب و نا مناسب، زحمات مستمر اولیا و مربیان را به هدر می‌دهد. بخصوص در روز‌های تعطیل بیشتر دقت کنند. اگر بعد از ظهر‌ها پدر و مادر استراحت می‌کنند، بچه را به حال خود رها مکنند، زیرا برنامه نداشتن و اشتغال ناصحیح، مفاسد بیشماری را دامنگیر کودکان خواهد کرد.
53- والدین گمان نکنند با سپردن فرزندان به مدرسه از تربیت آنان خلاص شده اند، بلکه رشد و پیشرفت درسی و اخلاقی کودکان، مرهون ارتباط مستمر با مربیان مدرسه و تبادل نظر با آنهاست.
54- مقررات مدرسه را با اهمیت تلقی نموده و در جلسات انجمن اولیا و مربیان شرکت نمایند.
55- پیش روی کودک، با مسؤولان مدرسه و مربیان و معلمان مخالفت نکنند و شخصیتشان را نزد وی خرد نکنند. اگر ایرادی به نظرشان می‌رسد، قبل از هر گونه قضاوت در حضور کودک، با مسؤولان مدرسه در میان بگذارند.
56- دقت و بررسی در رسیدگی به تکلیف دانش آموز نباید شکل بازجویی داشته باشد، بلکه والدین باید به عنوان مشاور و راهنمای با وی همکاری کرده و او را کمک کنند و از این که به جای او قرار بگیرند و تکلیفش را انجام دهند، خودداری کنند.
57- به سؤالات فرزند جواب مناسبی بدهند و هرگز او را تحقیر و مسخره نکنند.
58- محبتی که شما به فرزندتان نثار می‌کنید به او بیشتر کمک می‌کند که خوب باشد و اهمیتش به مراتب از تنبیه بیشتر است. اگر احساس اطمینان و امنیت کند، آماده خواهد بود تا با مشکلات دست و پنجه نرم کند.
59- اگر دربار? فلسف? انجام دادن هر کاری با کودک وارد بحث‌های پیچیده شوید، بعید نیست که کارتان به بن بست بکشد. بسیار پیش می‌آید که کودک استدلال شما را نفهمد. اگر بخواهید برای هر مسأله‌ای با او بحث استدلالی کنید، یا زودتر از موعد از او توقع رفتار «منطقی» داشته باشید، نیروی عظیمی را هدر داده‌اید.
60- برای احساست کودک ارزش و احترام قائل شوید و حساسیّت او را در برابر عواطف دست کم نگیرید. اما در عین حال بکوشید توقعتان را با سطح سن و رشد او هماهنگ و متناسب سازید.
61- به خاطر داشته باشید که می‌توانید قاطع و در عین حال با محبت باشید. ثبات رأی و قاطعیت نسبت به فرزندتان کمک می‌کند تا از عهد? ترس‌ها و نگرانی‌ها و کج خلقی‌ها و احساس درماندگی خود بر آید.
62- هرگز تهدیدهایی را که قصد ندارید به مرحل? اجرا در آورید مطرح نکنید؛ مثل این که بگویید: اگر بچ? بدی باشی تو را از خانه بیرون می‌کنم!
63- سعی کنید حتی المقدور قوانین کمی وضع کنید، اما به قوانینی که وضع کرده اید، سخت پایبند باشید تا فرزندتان تکلیف خودش را بداند و بفهمد که چه چیزی از نظر شما واقعاً مهم است. اگر مدام بر سر چیزهای جزئی به او تذکر دهید، هرگز نمی‌فهمد که چه چیزی مهم است.
64- سعی کنید فرزندتان را با کودکان دیگر مقایسه نکنید و به خاطر نمر? کم او را سرزنش و توبیخ نکنید؛ کودکان با هم تفاوت دارند و مقایسه شما باعث نمی‌شود که او رفتار خود را تغییر دهد، بلکه حس حسادت او را تحریک می‌نماید و باعث عصبانیتش می‌گردد و از طرفی وی را نسبت به کارها دلسرد می‌کند.
65- سعی کنید چیز‌ها را در جای واقعیشان قرار دهید و نظم و انضباط را عملاً رعایت کنید. تذکرات لازم و ضروری را در حالت خوشحالی و اوقات مناسب به فرزندان یاد آور شوید تا تمایل بیشتری به پذیرش آن داشته باشند. هرگز در حین خستگی و بی حالی به او تکلیف شاق نکنید.
66- بازی و مزاح به سپری شدن دوره‌های دشوار کودک کمک بسیار می‌کند و اگر فرزندتان ببیند که شما با روی خوش با مسائل برخورد می‌کنید، یاد می‌گیرد که در هر موقعیتی بهترین رفتار ممکن را از خود بروز دهد.
67- عجولانه و سریع دربار? رفتار کودک قضاوت نکنید. اگر برای شما حقیقت امر معلوم شد سر حرفتان بایستید. اگر تهدید می‌کنید باید آمادگی عملی کردن تهدیدتان را داشته باشید؛ مثلاً، اگر از فرزندتان می‌خواهید که دست از کاری بردارد باید کاملاً پی گیری کنید و وادارش نمایید که دست از آن کار بردارد. این به او می‌آموزد که شما جدی هستید و بیهوده حرف نمی‌زنید. متأسفانه بعضی از والدین بچه‌ها را طوری بار می‌آورند که برای آنها «نه» به معنای آن است که باشد ... بکن!
68- سعی کنید از تعداد امر و نهی‌هایتان بکاهید. بسیاری از پدر و مادر‌ها در می‌یابند که تمام روز به بچه‌ها گفته اند: دست نزن، نکن، ساکت باش، نه... با کلمات بکن و نکن کارهای کودکانه و بازیهای شیرین او را نباید قطع کرد، زیرا دخالت ناشیانه او را از کار، سرد و گوشه گیر می‌نماید؛ البته این گونه امر و نهی‌ها فراوان است و اغلب هم به موضوعات جزئی و بی اهمیت مربوط می‌شود.
69- سعی کنید منطقی باشید، و گرنه فرزندتان گیج می‌شود و ممکن است خواسته‌های شما را بی اساس تلقی کند؛ مثلاً، اگر یک روز به او اجازه دهید فلان کار را بکند و یا فلان جا برود و یا دوستش را به خانه بیاورد، ولی روز بعد بگویید که حق ندارد این کارها را بکند، فرزندتان منطقی را که در پشت تقاضای شماست، نخواهد آموخت. بنابراین باید از ابتدا فکر کرده و سنجیده سخن بگویید که رأی خود را دائماً تغییر ندهید. همچنین وقتی که پدر و مادر دربار? این که چه کاری مجاز است و چه کاری مجاز نیست با هم توافق نداشته باشند، کودک شروع می‌کند به این که از یکی به ضد دیگری جانبداری کند، لذا لازم است که والدین در مقابل فرزندشان جبهه گیری یکسان و پایداری داشته باشند تا فرزند بداند که از او چه انتظاری دارند.
70- وقتی که فرزند شما کاری را که از او خواسته اید انجام می‌دهد، خرسندی خودتان را آشکار سازید، زیرا تحسین و قدر دانی و تشویق از کودک بی نهایت برای او مهم و جالب است. و وقتی که فرزندتان از انجام کاری که منعش کرده‌اید، خودداری می‌کند و یا وقتی او را به کاری وادار می‌کنید، به حرفتان گوش می‌دهد، اگر با کلمات محبت‌آمیز اظهار نظر کنید که چه فرزند خوبی بوده است، او را یاری و کمک کرده‌اید تا رفتار درست را بیاموزد.
71- برای کمک و صبر و تحمل در وجود فرزندتان موقعیت مناسب و مساعد را انتخاب کنید. مرکز رغبت و علاقه او را پیدا کنید و از آن طریق او را به کاری که لازمه اش صبر و تحمل است، ترغیب نمایید. در مورد فرزند کوچکتان برای آموزش صبر، از عبارت – یک دقیقه صبر کن – استفاده نکنید، چون کودک نمی‌تواند بفهمد که چقدر باید صبر کند و مقیاسی از مدت زمان ندارد، به جای این عبارت، به تمام شدن کاری که به آن مشغول هستید اشاره کنید؛ مثلاً بگویید صبر کن تا این میز را تمیز کنم، در این صورت کودک سخن شما را می‌فهمد.
72- همیشه به گفته‌های خودتان عمل کنید، زیرا ممکن است بعد از آن، دیگر کودک علاقه‌ای به انجام در خواستش نداشته باشد، در هر حال به او نشان بدهید که سر قولتان هستید. اگر جواب شما به خواست? او «نه» است همان «نه» را بگویید و به امید این که فراموشش کند، به او نگویید: صبر کن....!
73- می‌دانیم که رفتار با کودکان خردسال آن چنان که به نظر می‌آید ساده و راحت نیست. بلکه نیاز به آگاهی و خودسازی دارد، لذا به پیروی از امام سجاد علیه السلام همواره در نیایش‌هایمان از خداوند از بخواهیم که: «... و اَعِنّی عَلی تَربِیَتِهِم و بِرّهِم ...»
(پروردگارا) مرا در تربیت و نیکی به فرزندانم یاری فرما ...
کلمات کلیدی:
